Trump Tarifeleri Geri Döndü: İspanyol Siyah Zeytinine Yüzde 15’lik Yeni Darbe

ABD ile Avrupa Birliği arasında varılan son ticaret anlaşması, İspanya’nın siyah zeytin ihracatını yeniden sekteye uğrattı. Yeni düzenlemeye göre, AB menşeli siyah zeytinlere %15 oranında ek gümrük vergisi uygulanacak. Bu durum, özellikle Trump döneminde getirilen ve hâlâ tam olarak kaldırılmayan %30’a yakın tarifelerle zaten darbe yemiş olan sektörde büyük bir endişe yarattı.

İspanya’nın ABD’deki siyah zeytin pazar payı, 2017 yılında %49 iken 2024 sonunda %19’a kadar geriledi. Yeni tarifelerle bu oranın daha da düşeceği öngörülüyor.

Yeşil Zeytin Kapsam Dışı, Yön Değişiyor

Yeni vergi yalnızca siyah zeytinleri kapsarken, yeşil zeytin, zeytinyağı ve yarı işlenmiş ürünler bu uygulamanın dışında bırakıldı. Bu nedenle, üreticiler yönlerini yeşil zeytin ihracatına çevirirken, inovatif ürünlerle Avrupa ve Asya pazarlarını hedeflemeye başladı.

Sevilla’daki çiftçi birliği Asaja'nın sekreteri Eduardo Martin, yaşananları şu sözlerle özetledi:

“Bu koşullarda siyah sofralık zeytin ihracatı yapılması olanaksız hale geliyor.”

Kuraklık, İş Gücü Kaybı ve Finansal Daralma

İhracatçılar yalnızca gümrük vergileriyle değil, aynı zamanda kuraklık ve tarım işçisi kaybı ile de mücadele ediyor. Uygulamanın ilk yılında, 2,5 milyon iş vardiyasının yaklaşık 400 bini iptal edildi.

Endülüs Tarımsal Kooperatifler Federasyonu Başkanı Gabriel Cabello bu süreci şöyle yorumladı:

“İlk yıl en zoru oldu. İkinci yılda bunun kalıcı olduğunu fark ettik ve farklı yollar aramaya başladık.”

İnovasyon ve Satın Almalarla Mücadele

Pazardaki kaybı telafi etmek isteyen büyük firmalar çeşitli yollara başvurdu.

Agro Sevilla, ABD’de yürüttüğü lobi çalışmalarıyla gümrük tarifesini %31’den %10’a düşürmeyi başardı.

Aceitunas Guadalquivir ise, tarifelerin arkasındaki en büyük savunuculardan biri olan Bell-Carter Foods’u 2022’de satın aldı.

Bu stratejik hamle sayesinde, bazı İspanyol üreticiler ham zeytini ABD’ye ihraç edip orada işleyerek vergilerden kaçınmanın yolunu buldu.

Kayıp Büyük, Pazar Dağılıyor

İspanya Tarım Bakanlığı verilerine göre, siyah zeytin kaynaklı ihracat kaybı 239,6 milyon euro seviyesinde. Bu rakam, son hasat döneminde elde edilen toplam sofralık zeytin ihracatının üçte birine denk geliyor.

Vergi öncesinde ABD’ye ihracat yapan 25 firmadan sadece 4’ü ayakta kalabildi.

Beklenmeyen Etki: ABD İthalat Artışında

İspanyol zeytini hedef alan tarifeler, ABD’li üreticileri koruma amacı taşısa da sonuçlar beklendiği gibi olmadı.

ABD’nin sofralık zeytin ithalatı, 2017’ye göre %40 artış gösterdi. İthalatta en çok artış gösteren ülkeler arasında Mısır, Portekiz ve Türkiye dikkat çekiyor.

İspanya’nın yeşil zeytin ihracatı aynı dönemde %18 artışla siyah zeytin kayıplarını kısmen telafi etti.

Eduardo Martin son durumu çarpıcı şekilde özetledi:

“Zemin zaten ıslak ve kaygındı, şimdi üzerine bir de yağmur yağıyor.”